Over aanzetten tot geweld – Gideon van Meijeren

De Nederlandse Fvd-politicus Gideon van Meijeren wordt door het Openbaar Ministerie aangeklaagd voor opruiing. Er zijn nogal wat mensen die daar niet van zullen wakker liggen. Van Meijeren is voor hen een extreemrechtse antivaxxer en complotdenker die in het verleden ook al racistische uitspraken deed. Sedert ikzelf ook regelmatig ongeveer op die manier weggezet word, ben ik toch geneigd om de zaak eens wat aandachtiger te bekijken. En ik zou aan iedereen willen vragen om hetzelfde te doen, ook al heb je nu het gevoel dat Gideon van Meijeren je tegenpool is. Het zou namelijk sneller dan je denkt ook voor jezelf relevant kunnen zijn.

Wie de woordvoerder van het Openbaar Ministerie beluistert, verneemt dat de aanklacht tegen van Meijeren er kwam op basis van twee uitspraken. De eerste uitspraak deed hij in een toespraak voor betogende boeren, waarin hij Artikel 41 van het Wetboek van Strafrecht te berde brengt, dat bepaalt dat het niet strafbaar is om geweld te gebruiken als dat noodzakelijk is om je eigen of andermans lijf, eerbaarheid of goed te beschermen tegen een wederrechtelijke aanranding. De tweede uitspraak deed hij in een interview bij het alternatieve mediakanaal Compleetdenkers. Hij zei daar dat tirannieke regimes ten val kunnen worden gebracht door een revolutionaire beweging vanuit de bevolking, die bij wijze van spreken naar het parlement kan trekken om het ontslag van de regering te eisen. Niet zonder belang: van Meijeren liet op beide uitspraken volgen dat hij niet tot geweld oproept maar wel tot vreedzaam, geweldloos protest.

Volgens het Openbaar Ministerie kunnen de woorden van van Meijeren ‘mensen op ideeën brengen’. Tjah. Er zijn eigenlijk nauwelijks woorden te vinden die mensen niet ‘op ideeën kunnen brengen’. Als je op basis daarvan woorden gaat verbieden, dan mag er straks niemand meer spreken. We zetten even een paar vragen en bedenkingen op een rijtje.

Ten eerste vraag ik me af: heeft van Meijeren gelijk als hij stelt dat de mens zich onder bepaalde omstandigheden (met geweld) mag verzetten tegen de overheid? Ik veronderstel dat iedereen het erover eens is dat het antwoord op die vraag bevestigend is? Of niet? Een overheid die strikte geweldloosheid van haar burgers eist, zou op zijn minst zelf strikt geweldloos moeten zijn. Ik heb zelf altijd benadrukt dat elk verzet tegen de overheid geweldloos moet zijn, maar ik doe dat in de eerste plaats uit strategische overwegingen. Ik weet dat elke vorm van geweld zich tegen degene zal keren die het gebruikt. Maar puur ethisch gezien is het een burger zijn recht om geweld te gebruiken tegen een overheid die zelf onrechtmatig geweld gebruikt. Dat klopt ook strafrechtelijke gezien.

Ten tweede: vinden de voorstanders van de vervolging van van Meijeren eigenlijk nog dat er een recht is op burgerlijke ongehoorzaamheid? Sinds Henry Thoreau dat concept in 1849 introduceerde, is men het er bij mijn weten over eens dat democratie ruimte moet laten voor burgerlijke ongehoorzaamheid. Zitten we daar nog op dezelfde lijn?

Ten derde: hoe denken de mensen die vinden dat Gideon ongelijk heeft, en dat pakweg de boeren dus geen recht op verzet hebben, eigenlijk over fenomenen zoals Extinction Rebellion? Deze klimaatactivisten bekladden monumenten en schilderijen in musea, blokkeren snelwegen, bestormen vliegvelden, enzovoort. Als men vindt dat deze ‘climate warriors’ en andere ‘social justice warriors’ niet strafrechtelijk vervolgd moeten worden en Gideon van Meijeren wel, zegt men dan eigenlijk niet gewoon: wie een politiek correcte ideologie aanhangt mag zowat alles; wie een incorrecte aanhangt moet zwijgen?

Ten vierde, en in dezelfde lijn met de vorige bedenking: wat vinden de mensen die achter de vervolging van van Meijeren staan van pakweg de uitspraken van president Macron genre ‘We gaan het leven van de ongevaccineerden tot een hel maken’? We zouden een hele rij uitspraken van politici kunnen opsommen die zonder enige twijfel veel opruiender waren dan deze van van Meijeren en waarbij geen enkel Openbaar Ministerie het nodig vond om te vervolgen.

Laat ons dus eerlijk zijn: de aanklacht van het Openbaar Ministerie slaat op niets. Als Gideon van Meijeren voor opruiing vervolgd wordt, dan kan iedereen voor opruiing vervolgd worden. Ik zou bij deze een oproep willen doen aan iedereen die het inhoudelijk niet eens is met Gideon van Meijeren en eventueel een politieke opponent in hem ziet: laat dit niet gebeuren. Spreek jullie uit. Zeg dat je niet wil dat er op die manier wordt omgegaan met mensen, ook niet met degenen met wie je van mening verschilt.

Dat is het mooiste dat er uit deze chaotische tijd kan voortkomen: een groep mensen die verenigd worden, niet doordat ze dezelfde mening hebben, maar wel doordat ze respect koesteren en oprechte waardering voelen voor het recht van ieder mens op zijn eigen stem. Niet zozeer het idealiseren van rationaliteit maar wel het waarderen van openheid van geest en het principiële recht op een eigen mening was de goudader van de traditie van de Verlichting. Ik stel voor dat we in dit opzicht trouw blijven aan de Verlichting, ook ten aanzien van mensen wiens mening we als tegengesteld aan de onze en eventueel zelfs als compleet irrationeel ervaren.