De Digitale Goulag – Het complotvraagstuk (Deel 2)

De Digitale Goulag – Het complotvraagstuk (Deel 2)

Ik vind de complot-discussie zo belangrijk dat ik er een reeks artikelen ga over schrijven. Bij deze Deel 2. Zoals je misschien wel weet geloof ik niet dat het fanatiek interpreteren van wat er in de wereld gebeurt in termen van complotten ons veel dichter bij een echt begrijpen zal brengen. De vraag in welke mate het wereldgebeuren, het ontstaan van totalitaire systemen in het bijzonder, gestuurd wordt door een groot complot is zonder twijfel legitiem. Ze heeft de grootste denkers op vlak van totalitarisme beziggehouden, van Aleksandr Solzhenitsyn tot Hannah Arendt. Beiden verwierpen uiteindelijk de gedachte dat een totalitair systeem ontstaat door een complot, maar ze erkenden wel dat er in totalitaire systemen bij tijd en wijle gecomplotteerd wordt. Ik ga mijn eigen standpunt daaromtrent punt voor punt en zo helder mogelijk proberen te articuleren.

Om te beginnen: als ik me kritisch opstel ten aanzien van doorgedreven complotdenken dan gaat het er me niet om te miskennen dat er een gevaarlijk controlesysteem aan het oprijzen is waarbij een klein aantal mensen (een ‘elite’) de macht heeft om in verregaande mate alle anderen te controleren. We lopen wel degelijk het risico - als het al in zekere zin al niet zo ver is - om in een digitale goelag te belanden, met digitale munten en digitale paspoorten, waar A.I. voor ieder burger afzonderlijk berekent hoe ver hij volgens zijn ‘CO2-rekening’ vandaag van zijn huis mag gaan en wat hij deze ochtend wel of niet mag eten bij het ontbijt, welke ‘chemische correcties’ van zijn bloedwaarden er vandaag noodzakelijk zijn, enzovoort.

Geheel in lijn met de alomtegenwoordige omkering van elke waarheid zal dit alles zich natuurlijk realiseren onder de (valse) vlag van de democratie. Al bij al had Aldous Huxley het zo ongeveer juist voor toen hij een kleine zeventig jaar geleden het volgende voorzag:

'By means of ever more effective methods of mind manipulation, the democracies will change their nature; the quaint old forms - elections, parliaments, supreme courts, and all the rest - will remain. The underlying substance will be a new kind of totalitarianism. All the traditional names, all the hallowed slogans will remain exactly what they were in the good old days. Democracy and freedom will be the theme of every broadcast and editorial. Meanwhile the ruling oligarchy and its highly trained soldiers, policemen, thought-manufacturers and mind-manipulators will quietly run the shows as they see fit'. (Huxley, 1958, Brave New World revisited).

De laatste eeuw is er zonder twijfel een steeds grotere concentratie van economische, bancaire, mediatieke en ideologische macht gebeurd. Steeds minder mensen kregen steeds meer macht en dringen hun ideologieën via subtiele en minder subtiele vormen van propaganda steeds efficiënter op. Ze beschikken daarbij over vrijwel onbeperkte middelen, constant aangeleverd via een geperverteerd systeem van centrale banken dat aangestuurd wordt via een nog centralere bank in Zwitserland, de Bank for International Settlements in Basel, die juridisch-technisch gezien boven de wet staat en dus zo een beetje kan doen wat hij wil.

Dát zo een ‘organisme’ of ‘systeem’ aan het oprijzen is, daar kunnen we eigenlijk niet aan twijfelen. Velen weigeren dit te zien. Of ze zien het wel, maar ze zien er geen graten in. ‘Zo’n digitaal gestuurd systeem is noodzakelijk om het klimaat te redden; surveillance is niet slecht als je niets te verbergen hebt’, enzovoort. Zonder er hier al te diep op in te gaan, denk ik dat die mensen ziende blind zijn. Ze zijn selectief ziende blind. Ze weigeren de gevaren te zien van Gates en Soros en noemen iedereen een complotdenker die die gevaren onder de aandacht wil brengen. Maar van zodra het over Elon Musk gaat, zien ze plots een gevaarlijke oligarch die de wereld in zijn greep wil krijgen.

We stuiten daar overigens op een veel breder fenomeen: de mensen die zich identificeren met ‘de mainstream’ noemen iedereen een complotdenker die aan de waarachtigheid van het mainstream narratief twijfelt, maar van zodra het over een vijand van de mainstream gaat, genre Trump, Poetin of Sadam Hoessein, zien ze overal complotten. Die monsters zijn altijd in het geheim plannen aan het smeden om de democratie omver te werpen of wapens van massavernietiging aan het verbergen. Ik zou simpelweg aan alle partijen voorstellen: neem elkaars complottheorieën wat serieuzer, beluister ze goed en probeer open van geest te zijn en zin van onzin te scheiden.

Het gaat uiteindelijk vooral hierom: de oprijzende surveillance-staat gaat een drama zijn voor het menselijke wezen. Ik hoor sommigen al zeggen ‘Maar als je niets te verbergen hebt, dan is het toch geen probleem dat er overal surveillance is?’ Toch wel. De mens is een wezen dat alleen maar kan bloeien als het een ruimte heeft waar het zich even kan bevrijden van de controle van een Ander, een ruimte waarin de mens zich even aan de Ander kan onttrekken, onder andere om keuzes te kunnen maken die echt zijn eigen keuzes zijn. Totalitarisme is een systeem dat vanuit een frenetieke controledrang gericht is op het wegnemen van deze ruimte om keuzes te maken.

Als dusdanig vernietigt totalitarisme de essentie van de mens en representeert het inderdaad het ultieme kwaad. De mens kan niet volledig vrij zijn, hij zal zich bijvoorbeeld altijd ergens moeten houden aan ethische principes, maar hij heeft absoluut een bepaalde vrijheid nodig om mens te kunnen zijn. Sommige zullen ook hier zonder twijfel tegenpruttelen: ‘Maar als vrijheid leidt tot klimaatcatastrofes, dan kunnen we ze toch niet tolereren!’ Ik ga er een andere keer wel dieper op in, maar ik druk het hier alvast even op het hart: geloof me, het laatste wat de surveillance staat zal doen, is ‘het klimaat redden’.

Hannah Arendt meende dat het eindpunt van het proces van totalitarisering niet zozeer het creëren van een samenleving met concentratiekampen is, maar wel om de hele samenleving tot een openlucht concentratiekamp om te vormen. Ik zie het als een evidentie dat we ons naar dat punt aan het toe bewegen zijn (zonder daarmee te zeggen dat we het helemaal gaan bereiken).

Waar is het me dan wel om te doen als ik me verzet tegen fanatieke interpretaties van dit gebeuren in termen van een groot complot? Daar ga ik de komende maanden op ingaan in een reeks publicaties. Het belang van dit onderwerp is zowel op intellectueel, tactisch als ethisch vlak zonder meer enorm en zelfs beslissend. Dat is de reden waarom ik er de komende tijd buitengewoon veel aandacht aan ga besteden. Ik ga vooral de volgende punten bespreken:

1. Hoe precies ontstaat/ontstond deze totalitaire structuur? Werd ze netjes gepland en bewust uitgebouwd?

2. Wat is de psychologie van de elite? Welk type mensen zijn ze? Zijn ze kwaadaardiger dan de ‘gewone mens’?

3. Wat is de rol die de bevolking speelt? Is ze puur slachtoffer of bouwde ze mee aan haar eigen gevang?

4. Wat zijn de verdiensten en de zwakke punten van het denken in termen van complotten?

Geen enkele van die vragen kan eenvoudig beantwoord worden. We gaan er rustig op ingaan en vanuit verschillende perspectieven tot een genuanceerd en vruchtbaar denken omtrent het grote complotvraagstuk proberen komen. Ik kijk uit naar een levendige discussie omtrent de aard van het wereldgebeuren!

Mattias